Για περισσότερο από 40 χρόνια στην πολιτική σκηνή της Ισπανίας κυριάρχησαν δύο κόμματα, το Λαϊκό και το Σοσιαλιστικό, τα οποία εναλλάσσονταν στην εξουσία. Οι τελευταίες καταλυτικές εκλογές της 20ης Δεκεμβρίου 2015 επέφεραν τη σημαντική αποδυνάμωση αυτών των παραδοσιακών πολιτικών δυνάμεων και την ανάδυση νέων, αντικαθεστωτικών κομμάτων. Έτσι, το Λαϊκό Κόμμα του Μαριάνο Ραχόι συγκέντρωσε τα χαμηλότερα ποσοστά του από το 1993 (28,72% των ψήφων και 123 έδρες από τις 350 της Βουλής, έναντι 44,6% των ψήφων και 186 εδρών το 2011), ενώ το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Πέντρο Σάντσεθ κατέγραψε το χειρότερο αποτέλεσμα στην ιστορία του (22% των ψήφων και 90 έδρες, έναντι 28,73% των ψήφων και 110 εδρών στις προηγούμενες εκλογές του 2011).
Η ανάδειξη του αριστερού κόμματος Podemosτου Πάμπλο Ιγκλέσιας -προϊόν του λεγόμενου κινήματος των «Αγανακτισμένων»- και του κεντροδεξιού κόμματος Ciudadanosτου Άλμπερτ Ριβέρα (το οποίο είχε τη στήριξη μερίδας των ΜΜΕ), στην τρίτη και τέταρτη θέση αντίστοιχα με υψηλά ποσοστά (20,6% των ψήφων και 69 έδρες και 14% των ψήφων και 40 έδρες), καταδεικνύει το τέλος του σαραντάχρονου δικομματισμού συστήματος και σηματοδοτεί μια νέα περίοδο για την Ισπανία.
Το αποτέλεσμα αυτό, βέβαια, οφείλεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην οικονομική κρίση που μαστίζει την Ευρώπη. Η αντιλαϊκή πολιτική της λιτότητας που εφαρμόστηκε πιστά από την κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια, σε συνδυασμό με ένα σκάνδαλο διαφθοράς που ξέσπασε αναφορικά με το κόμμα του, μετασχημάτισαν τον κομματικό χάρτη της Ισπανίας και οδήγησαν στην εμφάνιση ενός νέου τετρακομματικού πολιτικού σκηνικού.
Η νέα κοινοβουλευτική πραγματικότητα, όπου κανένα κόμμα δεν έχει την απόλυτη πλειοψηφία, οδηγεί αναπόδραστα σε μια κυβέρνηση συνασπισμού, που φαίνεται να προτιμά η πλειοψηφία των Ισπανών ή σε νέες εκλογές. Μετά από τέσσερα χρόνια διακυβέρνησης ισχυρής πλειοψηφίας, η Ισπανία αντιμετωπίζει, πλέον, την προοπτική ενός είδους πολιτικής αστάθειας που κατατρέχει και τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δεδομένου ότι οι εύθραυστες κυβερνητικές συμμαχίες και τα παραδοσιακά κόμματα που κυριάρχησαν στην πολιτική τους σκηνή επί δεκαετίες, αισθάνονται έντονα τις πιεστικές επιπτώσεις από τα χρόνια της οικονομικής δυσπραγίας, αλλά και το ογκούμενο κύμα της μετανάστευσης.
Η νέα ισπανική κυβέρνηση, όποτε προκύψει, με ή χωρίς νέες εκλογές, θα έρθει αμέσως αντιμέτωπη με ιδιαίτερα σοβαρά προβλήματα και προκλήσεις.Παρότι η ευρωπαϊκή αυτή οικονομία βγήκε από την ύφεση και μπήκε στον δρόμο της ανάκαμψης, θα απαιτηθούν πολλά χρόνια, χωρίς παλινδρομήσεις, για να ανακτηθεί το χαμένο έδαφος. Διαφορετικά, αν η ισπανική οικονομία οπισθοδρομήσει ξανά, η πρόσκαιρη αυτή ανάκαμψη θα μοιάζει με το μετέωρο βήμα του πελαργού.
Hχώρα ταλανίζεται από το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό ανεργίας (21,18%) στην Ευρωζώνη μετά την Ελλάδα, ενώ οι Ισπανοί που είναι άνεργοι υπερβαίνουν τα πέντε εκατομμύρια. Hφτώχεια αυξάνεται καθημερινά και απειλεί με αποσάθρωση τον κοινωνικό ιστό της χώρας."Η φτώχεια είναι η χειρότερη μορφή βίας"είχε διακηρύξει κάποτε ο Μαχάτμα Γκάντι. Με τις εφαρμοζόμενες άκρατες νεοφιλελεύθερες πολιτικές το χάσμα ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς μεγαλώνει διαρκώς. Το 22,2% των νοικοκυριών, με βάση τα τελευταία γνωστά στοιχεία του Εθνικού Ινστιτούτου Στατιστικής (ΙΝΕ) της Ισπανίας, ζούσαν το 2013 κάτω από τα όρια της φτώχειας, δηλαδή εισόδημα μικρότερο από το 60% του εθνικού μέσου διαθέσιμου εισοδήματος. Πολλοί πολίτες διαβιούν σήμερα χωρίς θέρμανση και χωρίς ηλεκτρικό, αμέτρητες οικογένειες αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της έξωσης και δεν έχουν άλλη κατοικία (34.680 πρώτες κατοικίες, δηλαδή 95 την ημέρα, κατασχέθηκαν το 2014 από τις τράπεζες για να πωληθούν σύμφωνα με το ΙΝΕ), πολλοί συνταξιούχοι δεν μπορούν να πληρώσουν για τα φάρμακά τους. Επίσης, περισσότερα από ένα στα τρία παιδιά –ή 2,6 εκατομμύρια– βρίσκονται σήμερα αντιμέτωπα με τον κίνδυνο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.Tα υψηλά ποσοστά των μακροχρόνια ανέργων σε συνδυασμό με τις δραστικές περικοπές στις δαπάνες για την υγεία και την παιδεία έχουν οδηγήσει περισσότερες οικογένειες και παιδιά στη φτώχεια παρά την ανάκαμψη της οικονομίας.
Το δημόσιο χρέος εμφανίζει συνεχώς αυξητική τάση και ανέρχεται με βάση τα τελευταία επίσημα στοιχεία στο 98,8% του ΑΕΠ, πλησιάζοντας το υψηλό επίπεδο 100% του ΑΕΠ που άγγιξε ή υπερέβη τα έτη 1900 και 1909. H«άτυπη οικονομία» υπολογίζεται σε 25% του ΑΕΠ, δηλαδή 235 δισεκατομμύρια ευρώ που δεν έχουν δηλωθεί, αποστερώντας έτσι από το ισπανικό κράτος πολύ σημαντικούς οικονομικούς πόρους.
Ταυτόχρονα η νέα ισπανική κυβέρνηση θα έχει να αντιμετωπίσει το φλέγον πρόβλημα της Καταλoνίας.Ηανάδειξη στην προεδρία της Καταλονίας του αυτονομιστή Κάρλες Πουιγκντεμόντ, ο οποίος θα επιφορτισθεί με την εκκίνηση της διαδικασίας ανεξαρτητοποίησης, αποτελεί ηχηρό καμπανάκι κινδύνου. «Πρέπει να αρχίσουμε τη διαδικασία για να δημιουργήσουμε ένα ανεξάρτητο κράτος στην Καταλονία, ώστε οι αποφάσεις του καταλανικού Kοινοβουλίου να είναι κυρίαρχες» δήλωσε την Κυριακή 10 Ιανουαρίου 2016, υπό τις επευφημίες των βουλευτών, λίγες ώρες πριν το καταλανικό κοινοβούλιο τον εκλέξει επικεφαλής της τοπικής κυβέρνησης και διάδοχο του Αρτούρ Μας.
Οι άμεσες επιπτώσεις της μονομερούς κήρυξης της ανεξαρτησίας της Καταλονίας, που αποτελεί την πλουσιότερη περιοχή της Ισπανίας με προϊόν περίπου 200 δισ. ευρώ, θα είναι δίχως αμφιβολία εξαιρετικά επώδυνες: Χωρίς την Καταλονία, η Ισπανία θα χάσει το 16% του πληθυσμού της, το 25% των εξαγωγών της και το 19% του ΑΕΠ της, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ.
Περισσότερες από 586.000 επιχειρήσεις εδρεύουν στην Καταλονία –εξ’ αυτών 2.150 μεγάλες επιχειρήσεις που απασχολούν περισσότερους από 200 εργαζόμενους κάθε μια, όπως π.χ. η Gas Natura και ο κολοσσός των ενδυμάτων Mango. Στην Καταλονία βρίσκεται και το εργοστάσιο του ομίλου Volkswagen που παράγει τα αυτοκίνητα της φίρμας Seat.
Η Βαρκελώνη, εξάλλου, αποτελεί με μεγάλη απόσταση τον πρώτο τουριστικό προορισμό σε ολόκληρη τη χώρα και έναν από τους κορυφαίους σε όλο τον κόσμο, με τα καθαρά έσοδα από την άφιξη και διαμονή των τουριστών να ανέρχονται σε τεράστια ύψη. Παράλληλα, τόσο στον εμπορικό όσο και στον βιομηχανικό τομέα, η Βαρκελώνη συνιστά ίσως τον βασικότερο πυλώνα της ισπανικής οικονομίας.
Hτάση ανεξαρτητοποίησης της Καταλονίας, πρέπει να υπογραμμιστεί σε αυτό το σημείο, γεννήθηκε και γιγαντώθηκε από τις πολιτικές λιτότητας που επέβαλαν οι Βρυξέλλες και κατά βάση το Βερολίνο στην Ισπανία και βεβαίως σε όλη την ευρωζώνη. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που οι Καταλανοί θέλουν να γίνουν τουλάχιστον αυτόνομοι. Θέλουν να έχουν τους δικούς τους νόμους και οι φόροι τους να μην πηγαίνουν στην Μαδρίτη, για να πληρώνουν τα προγράμματα λιτότητας. Οι λόγοι του διαφαινόμενου ρήγματος συνεπώς είναι πρωτίστως οικονομικοί.
Εν κατακλείδι, οι πολιτικές της ακραίας λιτότητας έχουν βλάψει εμφανέστατα και σε πολύ μεγάλο βαθμό την Ισπανία, όπως και τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης. Χρειάζεται συνεπώς από τη νέα ισπανική κυβέρνηση που θα βρεθεί μπροστά σε ένα ιστορικό σταυροδρόμι, η διαμόρφωση μιας σαφέστατης προοδευτικής πολιτικής, που θα βασιστεί απάνω στην αναδιαμόρφωση του συντάγματος, στην κατεύθυνση συγκεκριμένων φιλολαϊκών κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, στην αναχαίτιση των ανεξέλεγκτων ιδιωτικοποιήσεων που πάσχουν εκτός των άλλων σε θέματα διαφάνειας, καθώς και στην προστασία της πρώτης κατοικίας των χαμηλών εισοδηματικών στρωμάτων. Χρειάζεται επίσης η αποτελεσματική καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και του οικονομικού εγκλήματος, αλλά και η πρόσφορη αναδιάρθρωση του μοντέλου παραγωγής και η σημαντική άμβλυνση των μεγάλων διαρθρωτικών ανισορροπιών, όπως η ανεργία, τα δημοσιονομικά ελλείμματα και το δημόσιο χρέος.
Βιογραφικό σημείωμα
Ο Ισίδωρος Καρδερίνης γεννήθηκε στην Χαϊδάρι το 1967. Είναι μυθιστοριογράφος, ποιητής και οικονομολόγος με μεταπτυχιακές σπουδές στην τουριστική οικονομία. Άρθρα του έχουν αναδημοσιευθεί σε εφημερίδες, περιοδικά και sites σε όλο τον κόσμο. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά και έχουν δημοσιευθεί σε ξένα λογοτεχνικά περιοδικά. Έχει εκδώσει επτά ποιητικά βιβλία και δυο μυθιστορήματα. Πέντε από αυτά έχουν εκδοθεί στις ΗΠΑ και την Μεγάλη Βρετανία.