Πέτρος Συρίγος
-Κοινωνιολόγος-
Ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα των πανελληνίων εξετάσεων και ο κάθε υποψήφιος μπορεί να δει επίσημα πλέον, σε ποια σχολή της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχει επιτύχει. Να ξεκινήσουμε λοιπόν με τα καθιερωμένα: Να ευχηθούμε συγχαρητήρια, σε όσους είδαν τα όνειρα τους να πραγματοποιούνται, καλή συνέχεια, καλή σταδιοδρομία και ευχές για ένα καλύτερο μέλλον, μιας και οι περισσότεροι περιμένουν μέσα από τις σπουδές τις οποίες θα κάνουν μια επαγγελματική αποκατάσταση.
Όμως τα πράγματα δεν πήγαν για όλους καλά.
Κάποια παιδιά είτε δεν κατάφεραν να επιτύχουν στους στόχους τους και να περάσουν στην σχολή της πρώτης τους επιλογής είτε πέρασαν σε άλλες σχολές. Κάποια παιδιά δεν κατάφεραν συμπληρώσουν τα απαιτούμενα μόρια γι'αυτό και δεν πέρασαν πουθενά. Ο αποκλεισμός από την τριτοβάθμια εκπαίδευση συνοδεύεται συνήθως με αισθήματα λύπης, απογοήτευσης κι αποτυχίας. Χωρίς να θέλω να μειώσω την προσπάθεια, αλλά και τον άθλο όλων όσων πέρασαν, θέλω να υπογραμμίσω ότι πέρα από την προσπάθεια του κάθε παιδιού για την επίτευξη του στόχου του, το σύστημα της επιτυχίας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση βασίζεται σ ένα ισχυρό σύστημα παραπαιδείας, άρα είναι και ταξικό.
Θα μου επιτρέψετε να κάνω μια αναδρομή για την επίδραση που έχει η διαπαιδαγώγηση των γονιών στους επαγγελματικούς στόχους των παιδιών τους.
Από την γέννηση ακόμα ενός παιδιού οι γονείς θέτουν σε εφαρμογή τις «προσδοκίες»για το παιδί τους. Τι είναι προσδοκία; Η αναμονή, με την ελπίδα πραγματοποίησης μιας επιθυμίας στο μέλλον. Οι προσδοκίες είναι πολλές και είναι άλλες μεγάλες, άλλες μικρές, άλλες μακροπρόθεσμες και άλλες βραχυπρόθεσμες πχ πότε θα περπατήσει, πότε θα μιλήσει κτλ. Κάποιες βέβαια είναι και σε συνάρτηση των οικονομικών δυνατοτήτων της οικογένειας. Οι προσδοκίες των γονέων βοηθούν στην κοινωνικοποίηση του παιδιού, αφού δείχνουν αρχές, δίνουν στόχους, θέτουν αξίες, βάζουν σταθερές στην ζωή τους διαμορφώνοντας έτσι την ταυτότητα του παιδιού τους.
Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά αυτή των λανθασμένων προσδοκιών που θέτουν οι γονείς και έχει σχέση με το άμεσο αποτέλεσμα, συγκρίσεις όπως αυτή του νικητή και του αποτυχημένου. Δεν έχει να κάνει με τις προσδοκίες των παιδιών μέσα από τις ικανότητες τους, αλλά πώς προβάλλουν οι γονείς δικά τους απωθημένα, που θέλουν να εκπληρωθούν από τα παιδιά τους. Όταν οι προσδοκίες γίνονται καταπιεστικές, το παιδί νοιώθει απογοήτευση, αλλά και ενοχές που δεν τα κατάφερε κι απογοήτευσε τους γονείς του. Έτσι απομονώνεται και καλλιεργείται η χαμηλή αυτοεκτίμηση, που μπορεί να το ακολουθεί σε όλη του την ζωή, επηρεάζοντας σημαντικά όλες τις μελλοντικές του αποφάσεις.
Δεν θα αναλύσω πιο πολύ το νόημα και την βαρύτητα που έχουν οι προσδοκίες των γονιών, καθώς και τον τρόπο που καλλιεργούνται, γιατί με μια εμπειρική αναστοχαστική διαδικασία, που μπορεί να κάνει ο καθένας μας, αντιλαμβάνεται εύκολα τι θέλω να πω. Θα σταθώ όμως σε μια προσδοκία που η εκπλήρωση της περνά μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα. Ίσως την πιο σημαντική για κάποιους από εμάς.
«Τι θα γίνεις όταν μεγαλώσεις»Την φράση που ακούμε συχνά πυκνά και μάλλον αφορά τους γονείς παρά τα παιδιά. Από το δημοτικό κιόλας τα παιδιά εκπαιδεύονται να γνωρίζουν ότι το μέλλον τους εξαρτάται από ένα εικοσαήμερο, εκεί που πρέπει να αποδείξουν εάν είναι ικανοί ή όχι. Δάφνες για τους νικητές, ρετσινιά για τους αποτυχημένους. Όλα μέσα σε ένα διάστημα είκοσι ημερών, τότε που καλούνται να δώσουν πανελλήνιες εξετάσεις . Όσο πιο ψηλός ο στόχος, τόσο μεγαλύτερη η επιτυχία ή η αποτυχία. Το σύστημα είναι δομημένο έτσι, ώστε όλα να καταλήγουν σε εκείνο το διάστημα: Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο, Φροντιστήρια.
Η επιτυχία γίνεται συλλογική όλης της οικογένειας. Θα έχετε ακούσει συχνά την φράση «περάσαμε, όλα πήγαν καλά…»Η αποτυχία πάλι βιώνεται (τις περισσότερες φορές τουλάχιστον,) ατομικά «Δεν έγραψε καλά, δεν τα κατάφερε, θα δούμε…».
Μια σειρά από δέσμες διαφόρων μαθημάτων, τα οποία μικρή σχέση έχουν με την καλλιέργεια των παιδιών, πόσο μάλλον με την ανάδειξη των ικανοτήτων τους. Κι από την άλλη με μια Πολιτεία που δεν διαθέτει κανένα προγραμματισμό για το τι θα μπορούσε να προσφέρει, ως εφόδια, στα παιδιά, ώστε να έχει και η ίδια ανταποδοτικά οφέλη από τους αυριανούς πολίτες της. Όλα αυτά βέβαια χάριν ενός συστήματος, το οποίο λειτουργεί σε λάθος βάση.
Ένα σύστημα που δεν λαμβάνει υπόψη του τον καταμερισμό εργασίας και την υψηλή εξειδίκευση πλέον, ακόμα και για τα χειρωνακτικά επαγγέλματα, από τα οποία βέβαια η ελληνική κοινωνία έχει προχωρήσει κάποιες δεκαετίες τώρα.
Ένα σύστημα που έχει μείνει δεκαετίες πίσω, ανίκανο να εναρμονιστεί με τα σύγχρονα δεδομένα, εξακολουθώντας να κρίνει την ελπίδα μιας κοινωνίας, που είναι τα παιδιά, με αυτό τον σκληρό τρόπο. Αλλά και με μια κοινωνία να προσπαθεί να εναρμονιστεί με το «λάθος»,αποδεχόμενη αυτού του τύπου την αξιολόγηση.
Οι πανελλήνιες εξετάσεις, με τον τρόπο που γίνονται σήμερα, είναι η πιο ψυχοφθόρα διαδικασία στην πιο τρυφερή ηλικία των παιδιών, αλλά και για ολόκληρη την οικογένεια. Είναι ένα λάθος σύστημα αξιολόγησης των γνώσεων και των ικανοτήτων στην εκπαίδευση, που πρέπει να αλλάξει. Δεν γίνεται μια προσπάθεια τόσων ετών να κρίνεται μόνο μέσα σε λίγες μέρες.
Πρέπει λοιπόν να αλλάξει το σύστημα αξιολόγησης για την εισαγωγή στα ανώτατα ιδρύματα.
- Να διαχωριστεί, στο βαθμό που είναι εφικτό, η γνώση από την επαγγελματική αποκατάσταση.
- Να κρίνονται τα παιδιά με βάσει τις ικανότητες και τα προσόντα που διαθέτουν και όχι την ικανότητά τους στην αποστήθιση και παπαγαλία.
Δυστυχώς το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης σ'αυτό το αποτυχημένο σύστημα αξιολόγησης το φέρουν οι εκπαιδευτικοί που συνεχίζουν να διαιωνίζουν αυτό το λάθος συμμετέχοντας, ενώ γνωρίζουν, τουλάχιστον οι έχοντες αίσθηση ευθύνης, ότι η αποτυχία των μαθητών είναι δική τους αποτυχία ή και ανεπάρκεια. Ευθύνη έχει η Πολιτεία η οποία δεν θέλει να αλλάξει αυτό το σύστημα της κιμαδοποίησης. Τέλος ευθύνη έχομε όλοι εμείς οι γονείς, που δεχόμαστε ένα τέτοιο σύστημα.
Δεν θα επεκταθώ παραπάνω, υπογραμμίζοντας μόνο ότι και κορυφαίοι πανεπιστημιακοί λειτουργοί έχουν τοποθετηθεί κριτικά γι'αυτό το σύστημα, κάνοντας σημαντικές κι ουσιαστικές προτάσεις, στις οποίες κανείς δεν έχει δώσει την δέουσα προσοχή.
Πρέπει όμως παράλληλα με το εκπαιδευτικό σύστημα, να αλλάξει και το δικό μας βλέμμα για την παιδεία και για το τι είδους μόρφωση θέλομε για τα παιδιά μας, αλλά και με ποιο τρόπο θα διδάσκονται και πώς αξιολογούνται, όπου χρειάζεται να αξιολογηθούν οι γνώσεις τους.
Τέλος στα παιδιά που δεν τα κατάφεραν να επιτύχουν κάπου θέλω να πω ότι:
«Το ότιδεν πήγατε καλά στις εξετάσεις, δεν σημαίνει με κανένα τρόπο ότι είστε αποτυχημένοι. Μην δώσετε σε κανέναν το δικαίωμα να σας χαρακτηρίσει έτσι.
Αποτυχημένο είναι το σύστημα αξιολόγησης, που βοηθά την στείρα αναπαραγωγή λέξεων και όχι την κριτική σκέψη.
Είστε στην καλύτερη ηλικία και μην αφήνετε μια μικρή αποτυχία, για την οποία έχετε το μικρότερο μερίδιο ευθύνης, να σας καταβάλει.
Ο δρόμος είναι ανοιχτός για όλους σας. Βάλτε καινούργιους στόχους και κοιτάτε μπροστά».